File:ZAMEK W PIESKOWEJ SKALE, fot. M. Klag (MIK, 2001) (3533740598).jpg

III Małopolskie Dni Dziedzictwa Kulturowego, wrzesień 2001

W północnej części Ojcowskiego Paru Narodowego, na wysokim cyplu skalnym nad doliną Prądnika góruje zamek w Pieskowej Skale. Wzniesiony przy starej drodze handlowej prowadzącej z Krakowa na Śląsk, jest warowną rezydencją renesansową z zachowanymi elementami średniowiecznymi i uzupełnieniami z późniejszych epok. Kroniki notują, iż pierwsze umocnienia znajdowały się na skalnym występie już w 1315 r. Kazimierz Wielki zlecił wzniesienie tutaj obronnej wieży i obwarowań. W 1377 r. zamek został nadany przez Ludwika Węgierskiego Piotrowi Szafrańcowi i w rękach tego rodu pozostawał do początku XVII w. Za rządów Szafrańców, w latach 40. i 70. XVI w., został przebudowany i powiększony w stylu renesansowym, wtedy też powstał dziedziniec z krużgankami. W XVII w. należał do Michała Zebrzydowskiego, który wzniósł tu kaplicę i umocnił zamek fortyfikacjami. Zniszczony przez Szwedów zamek kupili następnie Wielopolscy, którzy go odbudowali i na nowo wyposażyli. W XIX w., dwukrotnie spalony, popadł w ruinę. W 1903 r. zakupiło go i zaadaptowało na obiekt letniskowy warszawskie Towarzystwo Akcyjne Zamek Pieskowa Skała. Po przejęciu przez państwo (po 1945 r.) zamek przekazano Państwowym Zbiorom Sztuki na Wawelu, które powołały tutaj swój oddział. Rezydencja w Pieskowej Skale to przede wszystkim renesansowy zamek z trapezowym dziedzińcem otoczonym arkadowymi krużgankami, wspartymi na filarach i zdobionymi maszkaronami. W skrzydle wschodnim, od strony dziedzińca, znajduje się ryzalit mieszczący bramę wjazdową. W zabudowania tego skrzydła została włączona gotycka baszta obronna. Od północy dziedziniec zamyka mur dochodzący do skały nazywanej Dorotką. W tej części znajduje się XVII-wieczna kaplica św. Michała Archanioła z kryptami w podziemiach. Po wschodniej stronie zamku znajduje się dawne podgrodzie – rozległy dziedziniec zamknięty od południa podwójnymi murami obronnymi, od północy dwupiętrową oficyną i basztą, a od wschodu – kurtyną z dwoma bastionami w narożnikach. Główny, renesansowy zamek mieści poniżej poziomu dziedzińca dwie kondygnacje z szeregiem sklepionych pomieszczeń. W salach wyższych pięter, nakrytych belkowymi stropami, zgromadzono dzieła malarstwa i rzeźby, a także meble i wyroby rzemiosła artystycznego z okresu od XIV do poł. XIX w.

---

Pieskowa Skała Castle

In the northern part of the Ojców National Park, upon a high rocky promontory above the Prądnik valley, reigns the Pieskowa Skała castle. Erected on the ancient trade route connecting Kraków to Silesia, it is a defensive Renaissance stronghold with some medieval elements preserved, and with additions dating from later epochs. The chronicles note the earliest fortifications in this place already in the year 1315. King Kazimierz Wielki (Casimir the Great) had a keep and bastions built here. In 1377, King Louis d’Anjou granted the castle to Piotr Szafraniec, of whose family it remained property until the early 17th century. During the Szafraniec administration, in the 1540s and 1570s, the castle was extended and rebuilt in Renaissance style; it is then that the arcades in the courtyard were constructed. In the 17th century, the residence belonged to Michał Zebrzydowski, who founded a chapel and reinforced the castle with battlements. Badly damaged by the Swedish army, the estate was bought by the Wielopolski family, who restored it and furnished its interiors anew. In the 19th century, the castle twice fell victim to fire, and it turned to ruin. In 1903, the ‘Pieskowa Skała’ Stocks and Bonds Society of Warsaw bought the castle and converted it into a holiday resort. After the appropriation by the Polish State in 1945, it was to the Wawel National Art Collection, which made it its branch. Pieskowa Skała is above all a Renaissance castle with a trapeze-shaped courtyard lined with arcades, supported by pillars and decorated with gargoyles. Part of the eastern wing has an entrance gate and is set forth on the courtyard side. The eastern wing incorporates an earlier Gothic tower. To the north, the courtyard is encased with a wall adjoining the so-called ‘Dorotka’ rock. This part includes the 17th-century chapel of St Michael the Archangel, with vaulted crypts underground. To the east, the former lower castle is located – a vast courtyard bordered to the south by a double girth of defensive walls, to the north by a two-storey annex, and to the east by a curtain wall with two corner bastions. The main body of the Renaissance castle accommodates two floors below the courtyard level with a number of vaults, while the chambers in the upper floors have flat ceilings with wooden beams. On the top floors, a collection of paintings, sculptures, furniture and applied arts has been gathered, which presents objects dating from the 14th to the mid-19th century.