File:Tropenmuseum Royal Tropical Institute Objectnumber 60006440 Woonhuis op plantage Boxel, Suriname.jpg

linkeroever bij het afvaren volgorde bij het afvaren: la Rencontre, Domburg, Boxel, Vredenburg (later la Ressource)

Het restant van de noordelijke loossluis. Waarschijnlijk is deze nog 18e-eeuws. Verder zuidelijk zijn er nog twee sluisjes, de middelste gebouwd in 1912, en ongeveer 100 meter zuidelijk daarvan, op de grens met Domburg, een loossluis van oiudere datum. chronologie : ca. 1680 - aanleg plantage De plantage staat duidelijk aangegeven op de kaart van Frederic de Witt uit 1688, maar omdat de bij deze kaart behorende legenda verloren is gegaan, kan de aanlegger niet achterhaald worden. Waarschijnlijk werd de grond weer verlaten, en in 1705 opnieuw uitgegeven aan Maria Magdalena van Gelre. 1705 - Maria Magdalena van Gelre, weduwe Boxel 1737 - mevrouw Boxel (kaart Lavaux 1737) 1772 - Charles Alexander Dunant. 1793 - 't Fonds onder D: Luden (almanak 1793) 1821 - P. van de Broeke en zoon (almanak 1821) 1843 - erven E: Conolly (almanak 1843) 1863 - emancipatie ; Th. Green 1873 A.T. Eisfone 1888 - 1902 S.A en B.A. Samuels 1917 - 1918 P.A. Hilfman 1889 - 2001 nader uit te zoeken. 2001 - verstedelijking 1705 - Maria Magdalena van Gelre, weduwe Boxel De plantage werd definitief aangelegd omstreeks 1705. Dit is bekend uit een overzichtkaart die de landmeter Jacob Hengevelt omstreeks 1725 tekende van de plantage Waterland en omgeving. Bij alle plantages vermeldde hij nauwkeurig de eigendomssituatie. Over Boxel schreef hij: "..... Het Land van Mevrouw Maria Magdalena van Gelre, wed: Boxel, volgens copij caarte geteekent 25 april 1715 door den landmeeter G: Palm, na de origineele gemaakt door den landmeeter Daniel Musnier dato 1 7br(september) 1705...."

Magdalena Maria van Gelre, weduwe van den kapitein in het Staatsche leger André Boxel, was met haar schoonbroeder Mr. Paul van der Veen, gouverneur van Suriname, en diens echtgenoote Anna van Gelre naar Suriname gekomen. In het jaar 1697 was de weduwe Boxel eigenares geworden van den grond voor de plantage Boxel aan de Surinamerivier benedenloop rechts in het opvaren, en in 1702 had zij met Mr. Paul van der Veen aangekocht de plantage Sinabo aan de Commetuanakreek in de Beneden-Commewijnedivisie. Tot 1709 bleef de weduwe Boxel-van Gelre in de kolonie. Haar schoonbroeder had reeds enkele jaren te voren Suriname verlaten, nadat hij ingevolge tegen hem ingebrachte klachten als Gouverneur ontslagen was. Mr. Paul van der Veen vestigde zich, in het moederland teruggekeerd, in zijn vroegere woonstad Gorinchem, en daarheen volgde hem ook zijn schoonzuster. (overgenomen uit: W: Bijlsma, WIG)

In het jaar 1735 stelde mevrouw Boxel een memorie opgesteld met raadgevingen voor emigranten naar Suriname. Haar nuchtere en zakelijke aanwijzingen geven een goed beeld van de grote kennis en ervaring waarmee in die tijd vele grote plantages werden aangelegd. Hieronder volgen haar aanwijzingen omtrent de behandeling der slaven:

"..... Daer moet ook heel seer gesorght werden dat de neegers kost genoeg hebben als tayer, milie, banane, pees en diergelijcke; alsser nieuwe neegers koomen moet men die van de oude niet laaten verdrucken maer men moeter zelfs het oog op houden en haer tot datse selfs een kostgrontie hebben, overvloet van kost besorghen. Ick vinde dat gedurigh de jonge neegerkinderen sterven, men moet besorgen, dat de moeders daer wat beter oppassen en haar wat belooven alsse in 't leeven blijven, want de inboorlingen sijn ordinair de beste slaaven en loopen selden weg. Men meet de negers geen ongelijck doen, maer se in ontsagh houden en alsse wel doen al wat soute vleys of bakeljaau deelen......"

1737 - mevrouw Boxel (kaart Lavaux 1737) circa 1750 - Andries Pels

Op een gegeven moment — wanneer en hoe is niet bekend — kwam Sinabo in handen van Andries Pels (1655-1731). Ook de plantage Boxel aan de Surinamerivier, en een plantage aan de Pauluskreek, waren Pels' eigendom. Andries Pels stond bekend als de rijkste man van Amsterdam. Deze succesvolle koopman was gehuwd met Angenita Bouwens (1660-1749). Er waren 5 kinderen, waaronder twee dochters Anna Maria en Johanna Sara. De overige drie waren voor 1743 gestorven. Deze dochters Anna Maria (1684 -1776) en Johanna Sara (1702-1791) werden de erfgenames van de plantages. Zij waren gehuwd met respectievelijk Jan Jeronimus Boreel (?-?) en mr. Jan Berend Bicker (1695-1750). Het Surinaamse plantagebezit zal slechts een klein deel zijn geweest van de omvangrijke erfenis. Over Jan Boreel is niet veel bekend. ; Over Mr. Jan Berend Bicker (1695-1750) daarentegen des te meer. Hij was de zoon van Hendrick Bicker en Maria Schaap, en huwde met Johanna Sara Pels, op 6 november 1720 in Amsterdam. Hij was koopman en bankierslid van de firma Andries Pels en Soonen, eigenaar van een suikerplantage in Suriname, meesterknaap van de houtvesterij van Gooiland in 1739, drossaard en kastelein van Muiden, baljuw van Naarden en Gooiland, hoogbaljuw en dijkgraaf van Weesp en Weesperkarspel en Hoog-Bijlmer van 1739-1750, kapitein der burgerij in 1738, commies van 't Zandpad op Muiden en Naarden, schepen in 1715, hoofdingeland in 1724 en dijkgraaf van 's-Graveland. (gegevens van: http://home.planet.nl/~jboumans/stamouders.htm)

1772 - Charles Alexander Dunant. In 1772 stond de plantage op naam van Charles Alexander Dunant. Het was toen een kleine suikerplantage met 124 slaven. Het riet werd geperst met een watermolen.

1793 - 't Fonds onder D: Luden (almanak 1793) Het fonds Luden had in totaal 19 plantages in eigendom, die door een aantal administrateurs werden beheerd.

1821 - P. van de Broeke en zoon (almanak 1821) Waarschijnlijk was Van de Broeke de beheerder of directeur van een negociatiefonds. Hij had zakelijke belangen in 5 plantages, te weten: La Liberté, Accaribo, Waterland, Adrichem, en Boxel. Enige jaren later, in 1830, bezocht M.D. Teenstra de plantage om gegevens te verzamelen voor zijn boek "de landbouw in de kolonie Suriname". Boxel was toen een middelgrote suikerplantage met 188 slaven en een watermolen. Het plantage-areaal was groot (3200 akkers), maar lang niet alles was in cultuur.

1843 - erven E: Conolly (almanak 1843) De directeur was G: H: Beetz-Boer ; de administratie werd gevoerd door G: L: Roperhoff.

1863 - emancipatie ; Th. Green De eigenaar Th. Green uit Paramaribo ontving voor zijn 77 slaven een tegemoetkoming van F 21.900,- en F 1.200,-. De bekende Surinaamse familienaam Van de Berg stamt van de plantage.

Na 1863 - familie Samuels

De plantage heeft een bescheiden aantal van 75 brits-indische contractarbeiders aangeworven, en 91 javanen. De familie Samuels was in die tijd de eigenaar van de plantage: Deze familie was ook eigenaar van de plantage Schoonoord aan de Commewijne.

1873 A.T. Eisfone 1888 - 1902 S.A en B.A. Samuels 1917 - 1918 P.A. Hilfman 1889 - 2001 nader uit te zoeken. vermoedelijk is Boxel in het begin van de 20e eeuw verkaveld ten behoeve van de kleinlandbouw.

2001 - verstedelijking De plantage is omgevormd tot een lieflijk dorpje langs de vroegere communicatieweg, thans de Winston Churchillweg. De riviergronden zijn nu veel geld waard. Rijke inwoners van Paramaribo bouwen er naar eigen fantasie woonpaleisjes aan het water.

De middelste sluis. Op de sluis een herinneringssteen: ".... 1e steen gelegd 16 sept: 1915 door J: J: Leys ......" bronnen :

inventarisaties1748 - ARA NOT inv. no. 186 p. 087 2396 akkers, koffie suiker, 174 slaven, watermolen eigenaar: Anna Maria Pels wed: Jan Jeronimus Boreel ; mr: Jan Bernhard Bicker

1751 - ARA NOT inv. no. 191 p. 228 2396 akkers, koffie, suiker, 154 slaven, beestenmolen eigenaar: Anna Maria Pels wed: Jan Jeronimus Boreel ; Johanna Sara Pels wed: Bernhard Bicker ; Jacob Boreel advocaat te Amsterdam

1751 - ARA NOT inv. no. 191 p. 136 2396 akkers, koffie, suiker, 155 slaven, beestenmolen eigenaar: Anna Maria Pels wed: Jan Jeronimus Boreel ; Johanna Sara Pels wed: Bernhard Bicker ; Jacob Boreel advocaat te Amsterdam

1751 - ARA NOT inv. no. 691 p. 162 2396 akkers, koffie suiker, 179 slaven, beestenmolen, watermolen eigenaar: Anna Maria Pels wed: Jan Jeronimus Boreel ; Johanna Sara Pels wed: Bernhard Bicker ; Jacob Boreel advocaat te Amsterdam

1762 - ARA NOT inv. no. 210 p. 175 2396 akkers, suiker, 128 slaven, watermolen eigenaar: Anna Maria Pels wed: Jan Jeronimus Boreel ; Johanna Sara Pels wed: Bernhard Bicker ; Jacob Boreel advocaat te Amsterdam

1772 - ARA NOT inv. no. 236 p. 407 3141 akkers, suiker, 124 slaven, watermolen, NF 394.839,- eigenaar: Charles Alexander Dunant top ^HOMEALGEMEENHISTORIE