File:SYNAGOGA W BOBOWEJ, fot. M. Klag (MIK, 2004) (3486146913).jpg

VI Małopolskie Dni Dziedzictwa Kulturowego 5-6 czerwca 2004r.

Bobowa wspominana jest w dokumentach już w 1339 r. Była miastem prywatnym i siedzibą możnego rodu Gryfitów. W XV-XVII w. Bobowa stała się znaczącym ośrodkiem, o czym świadczą trzy znajdujące się tu wówczas kościoły. Miasto było i jest nadal znane przede wszystkim z wyrobu koronek klockowych, które pojawiły się tutaj na początku XVI w. dzięki kontaktom handlowym z Włochami. Pojedyncze wzmianki o bobowskich Żydach pochodzą z XVI w. Na stałe osiedli jednak w mieście dopiero w 1732 r., kiedy zezwolił im na to ówczesny właściciel Bobowej, Michał Jaworski. Około 1920 r. Żydzi stanowili czterdzieści procent mieszkańców, zajmowali się głównie handlem i rzemiosłem. W 2. poł. XIX w. Salomon ben Natan Halberstam założył tu szkołę talmudyczną, a w okresie międzywojennym istniał w Bobowej silny ośrodek chasydzki. Około połowy XVIII w. utworzona tu niedługo przedtem gmina żydowska uzyskała zezwolenie na budowę synagogi. Już przed 1756 r. wzniesiono murowaną bóżnicę, której dzisiejszy wygląd jest skutkiem odbudowy po pożarze w 1889 r. W czasie okupacji zdewastowana, po II wojnie została zaadaptowana na warsztaty tkackie miejscowej szkoły. Opuszczona w 1993 r. synagoga została po kilku latach gruntownie wyremontowana dzięki funduszom rabina Asche Scharfa z Nowego Jorku. Jej uroczyste otwarcie odbyło się w lipcu 2003 r., w kolejną rocznicę śmierci bobowskiego cadyka Halberstama. Obecnie służy ona jako miejsce kultu przybywającym tu Żydom i jest udostępniana zwiedzającym. Do synagogi wiedzie wąska i stroma uliczka wybiegająca z północno-wschodniego narożnika rynku. Synagoga składa się z wysokiej sali modlitw oraz prostokątnej przybudówki od strony zachodniej, z otwartą galeryjką na słupach. Główna sala budynku została wzniesiona z kamienia, a przybudówka mieszcząca nad przedsionkiem babiniec – z drewna. Sala modlitw, założona na planie zbliżonym do kwadratu, nakryta jest dziewięciopolowym sklepieniem wspartym na czterech słupach. Pomiędzy nimi dawniej stała bima – podwyższenie, na którym odczytywano fragmenty Tory. Na ścianie wschodniej zachowała się pochodząca z lat 1777-1778 stiukowa oprawa aron ha-kodesz – szafy ołtarzowej, w której przechowywano zwoje Tory. Bogato polichromowana, ozdobiona motywami roślinnymi i zwierzęcymi jest jedną z najwspanialszych na terenie Polski. Na pozostałych ścianach widoczna jest odsłonięta spod pobiały dekoracja malarska.

---

Synagogue in Bobowa

The earliest written documents mentioning Bobowa date back to 1339. Bobowa was a private town, seat of the wealthy Gryfit family. Between the 15th and 17th centuries it had grown in importance, as testified by the appearance of three churches. The town was then famous, and it still is, mostly for its handmade bobbin lace, brought here from Italy in the early 16th century. Odd references to the Jewish presence in Bobowa already appeared in the 16th century, but the Jews settled here for good only in 1732, by permission of the landlord Michał Jaworski. Around 1920, Jews constituted approximately 40% of the population, and their main occupations were trade and crafts. In the second half of the 19th century, Salomon ben Natan Halberstam established a Talmudic school here, and between the wars, Bobowa became an important Hassidic centre. In the mid-18th century, the newly established Jewish community received permission to build a synagogue. A brick synagogue was constructed before 1756, and restored to its present form after a fire in 1889. During the German occupation it was plundered and destroyed, and after the second world war it served as a weaving workshop for the local school. Abandoned in 1993, it was thoroughly restored thanks to the funds provided by Rabbi Asche Scharf from New York. The official reopening took place in July 2003, on the anniversary of the death of Rabbi Halberstam of Bobowa. Today the synagogue is a place of prayer, and it is also open to visitors. Leading to the synagogue is a narrow, ascending lane starting on the north-east corner of the town square. Adjoining the main prayer hall of the synagogue to the west is a rectangular annex with an open gallery. The main hall was built in stone, while the annex with the women’s gallery over the porch is wooden. The plan of the prayer room is an almost perfect square, its vault being divided into nine sections and supported on four columns. Between them, a bimah once stood – a raised construction where the Torah was read. Preserved within the east wall is the stucco frame of the Aron ha-Kodesh (the altarpiece holding the Torah scrolls), dating from 1777- -1778. Colourful and adorned with floral and animal motifs, it remains among the most beautiful objects of this kind throughout all Poland. The remaining walls reveal frescoes, hidden until recently under the layer of white paint.