File:Mundus subterraneus, in XII libros digestus (15483047897).jpg

i6o
MUNDI SUBTERRANEI
Se£i. I. canalem D C compulfos intra fornicem C,
hydrophylacii A , dum exitum non inve-
niunt , a^uam prejjuros ; ac.uas verb prej.as
per alium quendam hiatum , veluti per
quendam canalem , qui fit E I intra lebetem B
montis X lebete A fublimiorem,five isin-
tra five extra montem in ejus vertice con-
ftitutus fuerit , in fontem aut lacunam fefe
exoneraturas. Ratio ex pracedentt experi-
mento luculenter patet.
EXPERIMENTUM II.
"Otum eft experimentum de tortuofofi-
' phone , quem ubi aqua repleveris , & u
tum ex lacubus & fluminibus humidum inExper,
nutrimentum juum naturali quodam appeti-
tu attrahant ; cum enim innumeris fimiris,
fibris , porifque Terra conflet , per eas mare
veluti per vencu quafdam, dum fefe infinuat,
Telkiri univerfs debitum nutrimentum per
infinitas aliasvenas, haud abfimiles venis
capillaribus in corpore humano, prjeflat.
Sicuti enim incifa pelle quocunque humani xerra ve-
corporis loco , ^ziim fanguis exit , exceptis"'^» "'"'/*"
callofis locis : itan\A\\\?,.Q.th\ocme.^inTel-'^^%Z'a'.
lure, in quo fi altius terram eruas , aquam non »«'" A"^'»
fubito reperias , exceptis nonnullis locis de-
no extremoinvafisfundoaquis repletipo-K^^^^^^^bulofis, qusc^//./.^«m^^imhu
fito , alterum extrorfum diredum fluere fi-
veris, totum vas exhauftum iri ; & fi viva
aqua vas fcateat , fluxum per fiphonem quo-
que perpetuo duraturum. Simili prorfus mo-
do , fubinde intra fuhterraneos meatus acci-
dere tibi perfuadeas velim.
Sit lehes intra A montis vifcera, fit & alius
intra montem C ; ex cujus fundo meatus C E
a natura fit direftus in lehetem A ; ex fundo
vero F ^//«i-»?ed!??..y,longiorprimo, deduftus
fltin canalem B. Fluente itaque aqua exle-
bete A per canalem F g in concham B ne-
ce0ari6 Facui formidineaqaa. ex lebete C per
canalem C E attrafta , in locum ab£untis
fe fubflituet, fcilicet in lebetem A; & uti
aqua in cratere C eft perpetua , ita quoque
fluxus per canalem F ^ in B craterem perpe-
iuus etit; ubiquoquefe foras velin fontem,
vel in rivum exonerabit.
Hifce artibus ludit in Subterranea Oeco-
rum fiunt nomia Naturas fagacitas ; quae quamvis a no-
ft"S fenfibus quam remotifiTima finr , ita
tamen fubinde fieri,ipfa ratio didat. Cum
iota naturce operatio , uti non in alio quam in
attra^u quodam & repulfu confiflit , ita quo-
que aquis ducendis partim vi expulfiva , utin
primo experimento ; partim attra^iv^ , uti
in fecundohocexperimentopatuit, utitur.
MODuS VII.
Quomodo fontes ^ flumina nafcantur humidi-
tatis attraSlione.
Am fzpius inculcavimus , quomodo uni-
verfte porofa Telluris fihra tum ex mari,
mano corpore non incongrue comparantur;
& ficuti hae fi altius perfoderis , janguinem,
ita illae aquam tandem fubminiftrant. Eft
itaque univerfus Terrenus Globus fihris fis-
furifque , uti diximus, non fecus ac Corpus
Humanum 'y£'»ii-,atque ex hispropagatis ca-
pillaribus pertufus ; per quas uti Caro , ita
Corpus Terrenum , infitoquodamappetitu
n^ceflarium nutrimentum zix.tz\xit. Fit au- Terra «*■
temhaec attra£lio multismodis; pwnio'par-aquf^^jt.
tes montium , poftquam halitibus igiieis trahit «« 
exaruerint , infita quadam vi , infusficcita--"^'""'*^"
. 1 . . /- ^ 1 . . . , . mentum.
tisanditatilqueremedmm, vtcinas humorts
-yd-w^jjfuftuattrahunt , & hocpafto, nepror-
fus corrumpantur , inftaurant. Secundo, in-
venitur inter terreftres glebas fubinde gy-
pfea feu cretacea materia , quae uti mira vi ad
fugendum , ex infita fibi ficcitate , poUet,
itaaquam quoque ex imo loco in altum ele-
vans in extima fua parte in lacunam efFor-
mat. Experimento res clarior fiet.
E X P E R I M E N T U M.
Ulat columna AC exgypfo, incujus fum-
"*- mit^ttcrater B formetur; hanc impofi-
tam in centro C, concha D , aquis repletaj,
per aliquot horas relinque , & invenies
Omnia in
natura re
attraftu
repulfu.
J
aquam a gypfea columna fu£iu a fucceflivis par-
tibus paulatim attra^am, tandem ufque ad
craterem B columnae A pertingere , ibidem-
que ufque ad inundationem perfeverare;
cratere ver6 evacuato exficcataque co-