File:COLLECTIE TROPENMUSEUM Wajangfiguur van perkament voorstellende Raden Arjuna TMnr 21-9.jpg

Nederlands: Schaduwfiguur. Arjuna is een karakter uit de Mahabharata. Hij is de derde Pandawa; zoon van Pandu en Kunti, maar verwekt door de god Indra. Arjuna is niet uiterst intelligent, maar wel vriendelijk. Hij is vrolijk, rustig, sympathiek en prettig om naar te luisteren. Zijn opmerkingen zijn altijd kort en zakelijk. Hij is zelfbewust, maar niet trots. Wanneer Arjuna fouten maakt probeert hij ze altijd meteen te herstellen. Daarnaast probeert hij zijn mystieke inzicht te vergroten.

(P. Buurman, Wayang Golek, Alphen aan de Rijn, A.W Sijthoff, 1980)

Arjuna is het meest populaire karakter uit de wajangwereld. Hij is de derde Pandawa broers en zijn eigenlijke vader is Bhatara Indra, de God van het firmament. Andere Javanen zien echter dat Wisnu zich geïncarneerd heeft in Arjuna. Hij is uitzonderlijk knap, slank gebouwd en heeft door zijn verfijning en gratie bijna iets vrouwelijks. Zijn neerwaartse blik weerspiegelt zijn enorme zelfbeheersing, intelligentie en nederigheid; die zijn sterke spirituele kracht hebben ontwikkeld. Hij geeft niets om materiële rijkdom, wat te zien is aan het ontbreken van sieraden. Toch is hij een geweldige krijger en minnaar, hij heeft een aantal officiële vrouwen en heel veel minnaressen. Reuzen en demonen gaan voortdurend het gevecht met hem aan, en mooie nimfen zijn na een dergelijk gevecht vaak zijn beloning. Tijdens de verbanning van de Pandawa broers, gaat Arjuna in meditatie en weerstaat hij de zeven mooiste nimfen. Hij is traditioneel gezien het prototype van het verfijnde karakter (alus) in de Javaanse cultuur. Zijn slechtste karaktereigenschap is jalousie. (David Irvine; Leather gods and Wooden heroes; Java's Classical Wayang; Singapore, Marschall Cavendisch International (Asia) Private Limited, 2005)

Arjuna betekent puur water. Hij staat voor de ideale Javaanse man, door zijn edele, verfijnde en ingetogen karakter. Dat is te herkennen aan zijn neerwaartse geloken ogen, kleine neus en mond, ranke lichaamsbouw en voeten die dicht bij elkaar staan. Wajang Wayang betekent pop en toneel. Het wordt als naam gebruikt voor zes verschillende vormen van wajang en voor verschillende soorten verhalen. Kenmerkend voor wajang is dat het gebruik maakt van een vast repertoire van verhalen met vaste personages en vaste types. De personages spreken in het Oud-Javaans, het Kawi, dat het publiek niet begrijpt. De komische clowns-bediendes, panakawans, spreken wel gewoon Javaans en zorgen voor sociaal-maatschappelijke reflectie van de opvoering. De dalang, de poppenspeler of leider, verzorgt tevens de begeleiding van de gamelan.

Wayang purwa: de zogenaamde 'oude' wajang, de Mahabharata en Ramayana, hebben hun oorsprong in India en zijn meer dan 2000 jaar oud en hebben een hindoeïstisch karakter. · De Mahabharata is het verhaal over de strijd tussen de vijandige neven de Pandawa en de Kaurawa. De Pandawa, de vijf broers Yudistira, Bima, Arjuna en de tweeling Nakula en Sadewa erven de troon van hun vader Pandu. De Korawa's betwisten dit recht, omdat hun blinde vader Dasarata zijn troon tijdelijk aan Pandu heeft afgestaan. In een dobbelspel verkwanselt de oudste Pandawa zijn rechten op de troon aan de Kaurawa's. Rivaliteiten treden op, die uiteindelijk leiden tot de verdrijving van de Pandawa. Nadat zij machtige bondgenoten gevonden hebben, waaronder de vorst Kresna, proberen zij hun rechten op het rijk te herkrijgen. Het komt tot een groot gevecht, waarin uiteindelijk alle honderd Kaurawa en de meeste Pandawa de dood vinden. De vijf broers blijven leven en krijgen zo het recht op het koninkrijk Hastina. Uiteindelijk blijft Parikesit, de kleinzoon van Arjuna, als enige over. Alle Javaanse vorsten stammen direct van hem af.

Gelegenheden voor het opvoeren van wajang Wajangvoorstellingen worden opgevoerd bij bepaalde gelegenheden, zoals: ·Belangrijke feestdagen in een mensenleven: geboorte, besnijdenis en huwelijk ·Belangrijke religieuze feestdagen zoals de geboorte van de profeet en Nieuwjaar ·De Bersih Desa, het jaarlijkse feest waarbij het dorp wordt 'gereinigd' ·Ruwat voorstellingen die gegeven worden als het kwaad bij kinderen moet worden afgezworen. Dat is bijvoorbeeld het geval bij een ongunstig aantal kinderen of bij een bepaalde verhouding jongens en meisjes in het gezin.

Wajangvoorstelling Een wajangopvoering verloopt volgens een vaste volgorde van scènes. 1. Een lovende beschrijving van het eerste rijk. De belangrijkste karakters worden opgevoerd in een koninklijk paleis of in het verblijf van de goden (afhankelijk van het lakon). 2. De koning en zijn ministers zijn bijeengekomen om een bepaald probleem in het koninkrijk op te lossen: een huwelijk met problemen, het afweren van een vijandelijke aanval, de ontvoering van een kind etc. 3. In deze scène verplaatst het verhaal zich naar het koninkrijk van de vijanden. De vijandige koning bespreekt zijn problemen met zijn gevolg, beslist wat hij moet doen en trekt ten strijde. 4. In een woud vindt een eerste strijd plaats om duidelijk te maken welke personen voor welke partij vechten. In deze strijd vallen geen doden en hij eindigt altijd onbeslist. Figuren die rechts van de poppenspeler staan opgesteld behoren tot de 'goede' partij en figuren die links staan opgesteld tot de 'slechte' partij. 5. De held van het verhaal komt rond middernacht op. Hij houdt zich staande in de hierop volgende gevechten, dwalingen en intriges. 6. Het grootste gevecht van de lakon vindt plaats, die altijd afloopt met de overwinning van de goede partij. 7. Er vindt een afsluitend feest plaats in het paleis van de goede koning.

. Wajangfiguur van perkament voorstellende Raden Arjuna