File:COLLECTIE TROPENMUSEUM Abstracte piramideachtige beeld in de vorm van een gezicht uit Tengenenge TMnr 5010-1.jpg

Nederlands: Tengenenge is een bijzonder centrum binnen de Afrikaanse cultuur, gelegen op het platteland van Zimbabwe, 150 km ten noorden van de hoofdstad Harare. Een dertigtal beeldhouwers woont onder leiding van een blanke, Tom Blomefield, bijeen in een dorpje dat alleen voor hen bestaat. Deze kunstenaarsgemeenschap is ontstaan uit een toevallige, maar uiteindelijk gelukkige, samenloop van omstandigheden.

In het midden van de jaren zestig bevond Rhodesië (Zimbabwe) zich in een politieke en economische crisis. De blanke regering van Ian Smith legde in 1965 een eenzijdige onafhankelijkheidsverklaring af (UDI) waarna de Verenigde Naties een internationale economische boycot instelden. De herenboer Tom Blomefield die leefde van de teelt en export van tabak zag nu zijn afzetmarkt voor tabak in elkaar zakken en besloot een totaal faillissemènt voor te zijn door zijn plantage te verkopen. De gebouwen en de grond rond een chroommijn behield hij. Vervolgens liet hij een jeugdwens in vervulling gaan door zich op het beeldhouwen toe te leggen (geïnspireerd door Chrispen Chakanyuka die op zijn beurt het beeldhouwen had geleerd van Joram Mariga in Nyanga). Zijn plotseling werkloos geworden personeel werd door hem uitgenodigd om ook te gaan beeldhouwen om zo in hun levensonderhoud te kunnen voorzien. In de beginperiode werkten zij in speksteen, maar via Chrispen ontdekte Blomefield een geweldige bron aan serpentijnsteen in de Great Dyke waarop hij het land direct claimde.

De eerste beelden werden via de National Arts Gallery in Harare verkocht. Na een conflict met de directeur besloot Tengenenge in 1969 zelfstandig te worden en kwamen de kunstenaars voor het eerst in contact met hun kopers. De gemeenschap kreeg internationale bekendheid. Blomefield vond een nieuw afzetgebied in zijn geboorteland Zuid-Afrika en organiseerde hier verkooptentoonstellingen waarop hij tussen 1968 en 1972 duizenden beelden verkocht. Soms verkocht hij de beelden zelfs rechtstreeks vanaf de vrachtauto waarmee hij uit Tengenenge was vertrokken.

In deze beginperiode heeft Jacob van Tilburg, een cactuskweker, zo'n duizend beelden verzameld. Kort voor zijn overlijden, in 1980, verkocht hij zijn collectie van 1800 beelden aan een bedrijf in Nederland. Dit exemplaar is ook uit deze collectie afkomstig.

De oorlog (1973) bracht Tengenenge in een isolement, en ook een kleine hausse na de oorlog (1980-1987) waarin een aantal kunstenaars terugkeerden en Tengenenge weer voorzichtig werd opgebouwd bracht de belangstelling niet direct terug. Verschillende promotors zorgden er uiteindelijk voor dat de kunstenaars van Tengenenge na 1988, de periode waarin het land economisch herstelde en er weer sprake was van etnische harmonie, 'herontdekt' werden en internationale tentoonstellingen volgden in de jaren negentig.

Tengenenge heeft, gezien de voorafgaande geschiedenis, drie generaties kunstenaars voortgebracht:

De eerste generatie werkte van 1966 tot 1978 op Tengenenge tijdens de moeilijke onafhankelijkheids- en oorlogsperiode. Ze waren overwegend ouder dan 30 jaar en hadden weinig tot geen scholing genoten.

In 1979 werd Tengenenge gesloten toen de politieke- en economische omstandigheden sterk verslechterden. "Bijna alle kunstenaars vertrokken naar elders. De meesten zochten bescherming in hun geboortedorpen. Anderen zochten beschutting in de grote stad" (Leyten, 1994: 85).

De tweede generatie werkte van 1981 tot 1987, gelijk met het land moest ook Tengenenge weer worden opgebouwd. Enkele kunstenaars uit de eerste generatie keerden terug, andere bleven in de stad (met Harare als dependance) werken, maar waren wel verbonden aan Tengenenge. Nieuwe kunstenaars meldden zich, waaronder enkele vluchtelingen en ook kinderen van de eerste generatie. De meesten van hen hadden een paar jaar lagere school genoten, maar ook nu lag de gemiddelde leeftijd van de beeldhouwers hoog.

De derde generatie werkte van 1988 tot heden. De aanwakkerende, internationale, belangstelling voor Tengenenge eind jaren '80 leidde tot verhoogde activiteit in deze gemeenschap. Het is dan ook niet verwonderlijk dat zich steeds meer nieuwe kunstenaars aan de poorten van Tengenenge meldden. De grote hoeveelheid aanwezige kunstenaars maakte het voor deze nieuwelingen wel moeilijker een eigen plek te vinden en een eigen stijl te ontwikkelen. De concurrentie is nu veel groter, terwijl dit in de beginperiode van de eerste twee generaties ontbrak en deze kunstenaars nu ook al een naam gevestigd hadden en zich niet meer zozeer hoefden te bewijzen.

De thema's van de beelden zijn in de loop der tijd weinig veranderd. De vele dierfiguren en de metamorfoses van mens in dier en andersom keren telkens terug. De derde generatie maakt nu echter ook moeder-en-kind-figuren en afbeeldingen van vrouwen met als titel 'mijn tante', 'de oude vrouw' en 'de schoonmoeder' (Leyten 1994: 101).

De beelden hebben lange tijd bekend gestaan als 'Shona' Beelden, wat verwees naar de bevolkingsgroep van Zimbabwe die tot 70 % van de bevolking uitmaakt en in wiens grondgebied Tengenenge ligt. Deze benaming is echter onjuist. De bevolkingsgroep die als Shona wordt aangeduid bestaat uit vele etnische groeperingen die echter wel aan elkaar verwante talen spraken. In de negentiende eeuw werden zij door rivaliserende groeperingen aangeduid met de verzamelnaam Shona, welke een denigrerende bijklank had. De koloniale machthebbers namen deze term weer over. Dit was zeer onterecht want de leden van deze etnische groeperingen kennen elkaar als: Korekore, Zezuru, Karanga, Manyika, Ndau of Tawara. Deze zes groepen bestaan ieder weer uit subgroepen.

Afgezien van deze verschillende interne benamingen zijn er onder de kunstenaars van Tengenenge velen van een andere afkomst. Zo werken er beeldhouwers uit Angola, Mozambique en Zambia. Voorzichtigheid is dus geboden bij het indelen van deze beelden naar culturele herkomst.

Dit beeld vertoont vele stijlkenmerken van het werk van Luizi Purumero, met name de abstracte gezichtsvormen. Bij binnenkomst in het museum was de kunstenaar echter onbekend.