File:2020-12-04 Naimeco.jpg

Tetun: Grupu Benifisiariu Programa HAPAS Tuir Treinamentu FFS No Planu Negosiu Iha Suku Bobometo no Naimeco

Oeccuse- Ministériu Agríkultura no Peskas liu hosi program HAPAS fó treinamentu ba grupu benifisiariu hosi suku Bobometo ho totál 42 kona-ba planu negosiu ne’ebé diak tanba banhira grupu sira koilleta sira nia produsaun presija atu faan ba merkadu neduni antes grupu sira koilleta, sira tenki iha kuiñesimentu kona-ba planu negosiu nian, no grupu benifisiariu 7 iha suku Naimeco tuir treinamentu kona-ba Farmer Field School (FFS) ka agrikultór eskola kampu, oinsa mak halo adubus organiku uja material lokál ne’ebé la gasta osan barak atu bele hetan produz, treinamentu ne’e hala’o iha loron tersa-feira (1/12/20) iha Basias Hidrografika Tono, postu Adminitrativu Oesilo no Pante makasar. Diretór projeitu HAPAS hanesan Sekretáriu jerál MAP, César José da Cruz, husu ba grupu sira ne’ebé mak tuir treinamntu kona-ba planu negosiu ne’e tenki servisu hamutuk atu nune’e bele hetan rezultadu produsuan hosi atividade fundus ki’ik ne’e rasik tanba atividade laiha rezultadu sei labele fa’an tanba treinamentu ne’e koalia ona-ba oinsa mak bele faan produsuan iha merkadu ho maneira negosiu ne’ebé mak diak. Nia hatutan, relasiona komunidade REAOA ne’ebé maka menus be mós iha tinan ida ne’e tanba impaktu hosi bai-loron naruk, Nia husu ba komunidade atu labele tesi ai no sunu rai iha rai lolon sira ne’e maibé tenki kuidadu ai no kuda ia hodi konserva be matan sira tanba impaktu hosi tesi ai no sunu rai ne’e mak halo be mos menus no iha tempu udan rai bele hala’o no be sae iha fatin ne’e. Nia realsa, Tanba kada grupu benfisiariu ida iha proposta tolu no ida prefere liu ba area floresta atu konserva be matan, neduni grupu sira tenki kuda ai horis ne’ebé mak bele fó fuan hanesan sabraka, abokate, Rambutan no ai horis sira seluk atu nune’e imi bele faan nia fuan hodi bele hetan osan maibé imi tenki han uluk atu nune’e aumenta nutrisaun no hadia nutrisaun uma laran liu-liu ba labrik ki’ik sira, depois mak faan maibé sekundu grupu ida mak la susesu hodi hala’o atividade fundus ki’ik ne’e orsamentu fase daruak ka datoluk sei la mai tan ona no sei fó fali ba grupu seluk iha fatin seluk ne’ebé mak iha interese hosi hala’o atividade iha sira- nia hela fatin. Nune’e mós ha’u husu ba grupu sira ne’ebé mak tuir treinamentu kona-ba produz adubus organku uja material lokál ne’e tenki aprende atu nune’e banhira imi kuda aihoris hanesan modo ka aifuan la presija sosa adubus gasta osan barak maibé ita-boot sira halo adubus hosi animal ten ne’ebé mak hakiak rasik no ai horis hanesan ai kafe, ai turi no ia kamal tahan ne’e imi kuda rasik iha imi to’os laran. Tenik Nia Alende ne’e, Programa Offisial HAPAS iha Oeccuse, Agustinho Noronha, iha –nia intrevista hateten, treinamentu kona-ba halo adubus maran ho ben uja material lokál ne’e oinsa mak ita bele hanorin grupu sira halo rasik adubus no banhira iha futuru mai sira kuda modo kain ai horis seluk karik sira bele utiliza adubus ne’e, tanba adubus ne’e la presija atu gasta osan barak bele sosa. Treinamentu ne’e hala’o durante loron 4 hahu iha loron 1 ate 4 dezembru tinan ne’e. Treinamentu ba grupu benifisariu 37 iha suku alvu basias hidrografika Tono hetan ona treinamentu hanesan, produz adubu uja material lokál, Planu negosiu ne’ebé maka diak no balun mós hetan ona treinamentu kona-ba pekuaria nian tanba iha Oeccuse iha suku 6 hosi postu adminitartivu 4 hanesan, Pasabe, Nitebe Oesilo no Pante makasar no grupu 33 hetan ona fundus ki’ik fase daruak nian no ikus mai hetan tan fundus prosentu 10% atu kompleta ona 100% maibé grupu 73 maka proposta sei iha prosesu verifikasaun nia laran. Alende ne’e xefe suku Bobometo, Josep Elu salienta, programa HAPAS ne’e lao diak tanba involve komunidade direitamente iha atividade hanesan Hortikultura, pekuaria no floresta, tanba ita halo komparasaun ho ONG sira seluk HAPAS iha diferensia tanba bele servisu hamutuk ho ONG sira seluk fó treinamentu ba grupu benifisiariu sira oinsa maka bele kompreinde kona-ba planu negosiu, oinsa hakiak animal ne’ebé diak, oinsa atu kuda ai konserva be matan, ida ne’e programa ida nebe maka kapás tebes mai ami nia iha suku ida ne’e. Neduni ha’u husu ba grupu sira tenki servisu hamutuk hodi hala’o programa ne’e susesu iha futuru atu nune’e programa ne’e bele apoiu fali grupu sira seluk ne’ebé maka seidauk hetan apoiu fundus ki’ik tanba banhira grupu ida seluk la susesu iha orsamentu fase dahuluk no daruak nian fase tuir mai sira sei lahetan ona no fase tuir mai sei entrega ba grupu seluk ne’ebé mak hakarak hala’o atividade tanba liu hosi atividade fundus ki’ik bele hadia ekonomia uma kain idak-idak nian. Maske nune’e, Joana Bobotanu hanesan xefe grupu feto ferote fronteira, senti kontenti no agradese ba programa HAPAS liu hosi Fundus ki’ik ne’e bele apoiu ami liu hodi fundus ki’ik iha diferensia ho ONG ka ajensia sira seluk tanba animal ka atividade ne’ebé mak ami hakiak no kuda ne’e ba ami nia an rasik laos ba ema seluk. mebru hosi grupu ne’e hamutuk 30 feto 15 no mane 15, grupu ne’e durante ne’e hala’o atividade hanesan hakiak bibi no bibi ne’e kada ema hakiak 4 no adadaun ne’e bibi balun iha oan ona , kuda ai ba to’os permanente no kuda ai hodi konserva be matan, animal ne’ebé mak ami hakiak ami seidauk fa’an neduni ohin loron ami mai tuir treinamentu oinsa maka bele aprende konaba planu negosiu atu nune’e banhira ami faan ami hatene ona maneira faan ne’e halo nusa. Treinamentu FFS ne’e fasilita hosi Programa offisial Farmer Field school hosi HAPAS nasionál no ONG konsersium hanesan ONG Lokál Reabea no Atsae.

Maske nune’e  antes Sekjeratriu Jerál MAP hanesan mós diretór projeitu HAPAS visita kampo hodi fó motivasaun  direta  ba grupu benifisiariu sira, Nia  hala’o enkontru ho Diretór diresaun servisu MAP  no Sekretaríu rejiaun RAEOA José Eta hodi hato’o prosesu no progresu  atividade fundus ki’ik iha area refere. (E”S)

Autor/E"S/INFO-MAP

Fotografia/E"S/INFO-MAP